Wszyscy kłamiemy.
Świat nie jest czarno -biały, tak jak nie istnieje tylko stu procentowe kłamstwo i stu procentowa prawda. Każdego dnia kłamiemy mniej lub bardziej, uciekamy się do półprawd, lub omijamy prawdę. Kłamiemy ze strachu, z powodu poczucia niskiej wartości, kłamiemy, by kogoś nie urazić, nie rozczarować, by uniknąć przykrych konsekwencji, a nawet by kogoś pocieszyć, sprawić mu przyjemność. Kłamiemy nie zdając sobie z tego sprawy, ponieważ nie traktujemy naszych „półprawd” w kategoriach kłamstwa. Wolimy przecież powiedzieć „nie mam dziś czasu, mam mnóstwo pracy”, niż „nie mam ochoty na twoje towarzystwo”, powiemy „przepraszam, że tak mało zjadłem, ale nie byłem głodny” zamiast „to było okropne, nie potrafisz gotować”. Białe kłamstwa towarzyszą wszystkim ludziom, ponieważ życie społeczne byłoby trudne, a wręcz niemożliwe, gdyby wszyscy mówili tylko prawdę. Prawda często jest brutalna, okrutna i niepotrzebna. My także nie zawsze chcemy znać prawdę. Podświadomie także uczymy tego swoje dzieci, że wolimy usłyszeć kłamstwo. Dlatego, czy chcemy, czy nie, nasze dzieci w końcu zaczną kłamać. Będą używać przechwałek, przesadzać, ukrywać, tłumaczyć się i kłamać altruistycznie. Kiedy jednak kłamstwo staje się nagminne, a mijanie się z prawdą będzie sposobem na życie dziecka, trzeba jak najszybciej zastanowić się nad przyczynami takiej sytuacji, by pomóc dziecku wybrnąć z tego zamkniętego koła kłamstw.
Ze strachu
Pewnie zdarzyło się każdemu z nas powiedzieć do dziecka „zrobiłeś to o co prosiłem, prawda?”. Tego rodzaju pytania sugerują dziecku, że będzie miało kłopoty, jeśli powie prawdę i skłaniają je do udzielenia oczekiwanej odpowiedzi. Ono boi się, że nas rozczaruje, lub zasmuci, dlatego nie mówi prawdy. Idąc tym tokiem rozumowania, nasze dzieci częstokroć kłamią z miłości do nas. Co więcej, boją się, że kiedy dowiemy się prawdy, nasze uczucia się zmienią, przestaniemy je kochać. Nią chcą nas zawieść. Chcą sobie i nam zaoszczędzić smutku. Co możemy zrobić, by Twoja pociecha nie bała się mówić prawdy? Wzbudzajmy w niej pewność, że cokolwiek się wydarzy, będziemy ją zawsze kochali tak samo mocno. Zapewniajmy, że nie ma na świecie takiej rzeczy, o której nie może nam powiedzieć. Powstrzymajmy się od oceniania, obwiniania i karania, zachowujmy spokój, wspierając dziecko. Ono prawdopodobnie czuje się zestresowane, winne i zmartwione, gdy musi nam coś wyznać. Być może nie spodoba nam się prawda, ale pomyślmy o uczuciach dziecka. Jaką ono musi znaleźć w sobie odwagę, by powiedzieć niewygodną prawdę. A jak czułoby się źle, gdyby musiało to ukrywać. Jeśli chcemy by dzieci zawsze było z nami szczere w przyszłości nie reagujmy gniewem, pomagajmy mu zrozumieć błąd, by nie popełniało go w przyszłości.
Czują presję otoczenia
Każdemu młodemu człowiekowi zależy na akceptacji ze strony otoczenia. Czasem dzieci mogą być do czegoś przymuszone, by zyskać aprobatę rówieśników. Dlatego mogą zacząć okłamywać rodziców w sprawie na przykład wyjść z przyjaciółmi czy używania nowych technologii, aby uniknąć negatywnych uwag czy wyśmiewania ze strony kolegów. Jest to spory problem, gdy panujące zasady w domu są zbyt surowe. Nasze dzieci bardzo pragną być częścią społeczności swoich znajomych. Co możemy zrobić? Zastanówmy się, czy wszystkie ograniczenia są faktycznie potrzebne. Przemyślmy, czy nie warto zaufać swojemu dziecku. Rozmawiajcie o swoich potrzebach i obawach. O tym, że zasady i granice są ważne, bo dzięki nim czujemy się bezpiecznie. Pomocne w takiej komunikacji może być Porozumienie bez Przemocy, które mówi by w każdej rozmowie pamiętać o szacunku i empatii zarówno do siebie jak i dziecka.
Boją się zaufać
Jeśli dziecko jest upokarzane, krytykowane i upominane, zamiast uważnie wysłuchiwane nie będzie się otwierać, przemilczy problem albo skłamie. Uważne słuchanie, nawet wtedy, gdy tak bardzo nie podoba nam się to, co słyszymy jest fundamentem dobrej komunikacji i budowania relacji na przestrzeni wielu lat. Dlatego, kiedy nasze dzieci mówią nam o ważnych, trudnych, wstydliwych kwestiach – o ile to tylko możliwe, zachowajmy je dla siebie. Nikt z nas, dziecko również nie chce być zdradzone, chce mieć kogoś komu może ufać. To ważne by dziecko miało poczucie, że może przyjść do nas z każdą sprawą, pamiętajmy, że czasem trudne sytuacje wymagają wsparcia dorosłego. Weźmy na przykład bardzo powszechny wśród dzieci sexting. Wielu rodziców, wiedząc, że jego dziecko wysłało nagie zdjęcie koledze czy koleżance, jest w stanie skutecznie przeciwdziałać. Czy każde dziecko jest w stanie przyznać się rodzicom do takich zachowań? Jakie konsekwencje może ponieść dziecko, którego nagie zdjęcie wypłynie do sieci? Każdy z nas podejrzewa jakie są możliwe scenariusze. Dlatego bądźmy nieoceniającym słuchaczem, wsparciem by być blisko naszych pociech, by przychodziły do nas również wtedy kiedy potrzebują pomocy, bo popełniły błąd.
Biorą przykład z bliskiego otoczenia
Nie od dziś wiadomo, że dzieci uczą się wielu zachowań od osób z bliskiego otoczenia. Dlatego warto spojrzeć na to jak my postępujemy na co dzień. Czy zdarza nam się zataić prawdę przed małżonkiem, szefem, rodzicem? Jak często nie mówimy prawdy, wybielamy się, oszukujemy? Czy czasem prosimy dziecko, by skłamało dziadka lub babcię, by zrobiło im się miło? Pomyślmy, czy jest jakiś sposób, by ograniczyć takie zachowanie? Jeśli chcemy, aby nasze dzieci było szczere, my także przyznawajmy się do błędów, mówmy o swoich słabościach i o tym, czego nie udało Ci się zrobić, mimo że inni tego oczekiwali. Nasze pociechy zobaczą, że każdemu, nawet dorosłym, może zdarzyć się zrobić coś nieodpowiedniego, nie zdążyć na czas, czy się pomylić. Wtedy nie będą czuły gorsze, co zaowocuje tym, że będą się częściej otwierać przed Tobą, że zrozumieją, że pomyłki są ok, bo dzięki nim się uczymy. Kiedy nasze dzieci zdobędą się na szczerość pochwalmy je, że powiedziały prawdę. Oczywiście czasem dzieci muszą ponieść konsekwencje swojego zachowania. Wytłumaczmy wtedy, dlaczego tak się stało i, że to absolutnie nie jest to kara za powiedzenie prawdy, tylko skutek nieodpowiedniego postępowania. Przemyślcie wspólnie, jak uniknąć w przyszłości takich problemów. Wypracujcie ze swoim dzieckiem silną i zdrową relację, by wiedziało, że zawsze może powiedzieć Ci prawdę i liczyć na Twoje wsparcie.
Autor: Patrycja Czarny
Bibliografia:
- K.Gibek, „Kłamstwo, nasze dziedzictwo, czy potrzeba?”
- S.Ockwell-Smitch „Łagodna dyscyplina”
