Nawyk jest zautomatyzowanym zachowaniem; czynnością, którą wykonujemy mechanicznie. Początkowo każdy nawyk jest efektem wyboru, dokonywanego w sposób celowy. Z czasem jednak przestajemy o nim myśleć, a nasz mózg nie musi już w pełni uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji. Badania przedstawione w książce autorstwa Charlesa Duhigga pt. „Siła nawyku” pokazują, że ok. 40% działań, które wykonujemy w ciągu dnia nie jest wynikiem naszej świadomej decyzji, lecz nawyku. Można śmiało powiedzieć, że nawyki w znacznym stopniu odpowiadają za rytm naszego życia. To dzięki nim nie musimy skupiać się na podejmowaniu każdej, nawet najmniejszej decyzji, dzięki czemu nasz mózg ma szansę „odpocząć” i nie grozi mu nieustanne przeciążenie. Istnieją jednak dobre i złe nawyki, które mogą mieć na nas pozytywny lub niekorzystny wpływ. Jednak, jak podkreśla Charles Duhigg, „nawyki nie są przeznaczeniem”. Dlaczego więc te zdrowe warto kształtować już u najmłodszych?

Dlatego, że to dla nich łatwe

Mózg dziecka jest przystosowany do uczenia się, a dziecięcy potencjał do pozyskiwania wiedzy i nowych umiejętności wręcz niezwykły. Doświadczenia i badania neurobiologów poznawczych pokazują, że procesy stojące za myśleniem i rozumowaniem rozwijają się do 4-5 roku życia. W tym czasie mózg dziecka powiększa się czterokrotnie, co jest wynikiem szybkiego wzrostu liczby nowych połączeń synaptycznych pomiędzy neuronami znajdującymi się w korze mózgowej. Warto zatem wykorzystać okres „chłonności” umysłu dzieci i pomóc im stworzyć bazę oraz strukturę organizacyjną przydatną w późniejszych zachowaniach i działaniach.

Dlatego, że mamy do tego dobre narzędzia

Rozwój dziecka i umiejętność uczenia się są w dużym stopniu zależne od środowiska, w jakim dorasta. Wspomniane wyżej, tworzące się wraz z rozwojem dziecka, połączenia w mózgu powstają i adaptują się, bazując na jego doświadczeniach. Dzieci w doskonały sposób uczą się przez naśladownictwo. Obserwują otoczenie i odnajdują w nim regularności, które stają się podstawą do rozumienia nowych doświadczeń czy zachowań w zupełnie innym kontekście. Rodzice swoim zachowaniem, nawykami i przyzwyczajeniami modelują zachowania swojego dziecka. W rodzicach tkwi zatem ogromna siła, która może pomóc w kształtowaniu dobrych nawyków u dzieci. Świetnym przykładem, ukazującym wagę wpływu pozytywnych zachowań rodziców na wyrabianie zdrowych nawyków u dzieci, jest sposób, w jaki w naszym domu używamy telefonów komórkowych. Jeśli dbamy o to, żeby spędzać wspólnie czas bez telefonu, nie używać go bezpośrednio przed snem czy podczas posiłku, istnieje duża szansa, że nasze dzieci przejmą te zachowania. Na zbudowanie nawyku potrzebny jest czas. Chcąc wypracować z dzieckiem nawyk ważne, aby działać cierpliwie i codziennie powtarzać czynności, które chcemy, by tym nawykiem się stały. Sprzymierzeńcem rodziców może być rutyna. Dzieci, zwłaszcza te młodsze, lubią powtarzalność oraz regularność pewnych czynności. Cenią sobie ład i porządek, które dają im poczucie bezpieczeństwa. Wspiera to również kształtowanie nawyków.

Dlatego, że dzieci tego chcą

Warto obserwować dziecko oraz jego zainteresowania i używać tych obserwacji do kształtowania dobrych nawyków. Rodzic, zauważając fazę wrażliwą, w której jest dziecko, czyli okres szczególnego zainteresowania danym tematem albo dziedziną życia, jest w stanie odpowiednio to wykorzystać i przedstawić dziecku zachowania prowadzące do zbudowania dobrego nawyku. Przykładem jest faza wrażliwości na porządek, która pojawia się do 6 roku życia. Sprzątanie i wykonywanie prac domowych są w tej fazie bardzo interesujące. Dzieci chcą towarzyszyć rodzicom w codziennych czynnościach. Robią to chętnie i z entuzjazmem. Warto wówczas pozwolić im współuczestniczyć w tych pracach, co w naturalny sposób pozytywnie wpłynie na kształtowanie się nawyku porządkowania otaczającej je przestrzeni. Badania naukowców z Brown University, przeprowadzone na blisko 50 tysiącach rodzin, pokazały, że nawyki związane z pracami i obowiązkami domowymi, ukształtowane do 9 roku życia, są łatwiejsze do utrzymania w późniejszym życiu. Brzmi zachęcająco, prawda? Warto zatem wykorzystać to „okno możliwości” i wspierać kształtowanie dobrych nawyków już od najmłodszych lat.

Dlatego, że łatwiej jest zbudować dobry nawyk od podstaw

W swojej książce „Siła Nawyku” Charles Duhigg pisze o tym, że istniejącego nawyku nie da się wykorzenić. Trzeba zastąpić go innym. Na starym, zakotwiczonym nawyku możemy nadpisać nowy. Potrzeba do tego dużo wysiłku, czasu i wiary w to, że zmiana jest możliwa. Jeśli uwierzymy, że możemy się zmienić; jeżeli z tego uczynimy nawyk, to zmiana stanie się realna. Wydaje się więc logiczne, że łatwiejsza będzie próba ukształtowania dobrego, zdrowego nawyku od najmłodszych lat. Nawyki wykształcone w dzieciństwie zaprocentują w dorosłym życiu. Podążając za wnioskami Seana Coveya, autora książki „7 nawyków szczęśliwego dziecka” można pokusić się o stwierdzenie, że wypracowanie zdrowych nawyków u dziecka, w dużym stopniu może zwiększyć jego szanse na szczęśliwe życie w przyszłości. Covey podkreśla, że możemy nauczyć nasze dzieci prawidłowych zasad, które pomogą im być szczęśliwymi. A czy to właśnie nie szczęścia pragniemy dla naszych dzieci?

Jesteśmy sumą naszych nawyków

Nawyki mają potężną moc. Każdy, nawet ten drobny, może zmienić nasze życie. Naukowcy szukający czynników, które doprowadziły do znaczących przemian, doszli do wniosku, że to nie duże czy istotne wydarzenia wpływają na trwałe transformacje w naszym życiu, a zmiany nawyku. Wystarczy zmienić jeden kluczowy nawyk, by pociągnąć za sobą szereg następnych zmian. Kluczowe nawyki są swego rodzaju kodami otwierającymi drzwi do kolejnych nawyków. Wg Charlesa Duhigga dwoma najważniejszymi nawykami są aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie. Dla nas mogą być to zupełnie inne nawyki – każdy, który ma szerokie spektrum oddziaływania, może być tym kluczowym. Jeśli do tej pory trudno było nam się rozstać z naszym telefonem, który był zawsze pod ręką, przez co my byliśmy „always on”, to próba wdrożenia nawyku odkładania telefonu w konkretne miejsce po powrocie z pracy czy przed snem, może sprawić, że będziemy bardziej wypoczęci. Być może chętniej podejmiemy nowe aktywności fizyczne, co z kolei pozytywnie wpłynie na nasze zdrowie i samopoczucie. Widząc, jak ogromną siłę mają nawyki, w jaki sposób kształtują nasze życie, warto już od najmłodszych lat wdrażać te dobre, zdrowe i budujące. Jest szansa, że będą one siłą napędową w życiu naszych dzieci, pozytywnie oddziałując na ich przyszłość. Jeśli swoim przykładem wpłyniemy na kształtowanie zdrowych nawyków u naszych dzieci i będziemy starać się działać tak, aby naśladowały nasze dobre zachowania, to z dużym pradowpodobnienstwem zmieni to również nasze życie oraz pozytywnie wpłynie na relacje z naszym dzieckiem. 

Autor: Marta Stępniewska 

Bibliografia:

1. Charles Duhigg, „Siła Nawyku. Dlaczego robimy to, co robimy i jak można to zmienić w życiu i biznesie”, PWN, Warszawa 2013
2. Rebecca Jackson, Psychology Today, Study Finds Habits in Children Take Root by Age 9, https://www.google.pl/amp/s/www.psychologytoday.com/us/blog/school-thought/201502/study-finds-habits-in-children-take-root-age-9%3famp
3. Jarek Kania, Ojcowska Strona Mocy, rozmowa z Andrzejem Bernardynem, Jak budować dobre nawyki u dzieci? https://www.ojcowskastronamocy.pl/jak-budowac-dobre-nawyki-u-dzieci-andrzej-bernardyn-osm-podcast-043/
4. Anna Motylewska, Czas Montessori, Faza wrażliwa na porządek. “Kuj żelazo póki gorące…”,
5. https://czasnamontessori.pl/faza-wrazliwa-na-porzadek-kuj-zelazo-poki-gorace-4
6. Natalia Nocuń-Komorowska, rozmowa z Seanem Coveyem, Siedem nawyków, które zwiększą szansę na bycie szczęśliwym. “Kluczem jest, aby zacząć od siebie”,https://www.edziecko.pl/czas_wolny/7,79324,22236981,siedem-nawykow-ktore-zwieksza-szanse-na-bycie-szczesliwym.html
7. Katarzyna Sawicka, Potęga nawyków, https://youtu.be/qF5rhq4KxQA
8. Michał Stawicki, Przekroczyć siebie, Jaki jeden nawyk może całkowicie zmienić życie?, https://przekroczycsiebie.pl/jaki-jeden-nawyk-moze-calkowicie-zmienic-zycie/
9. Dr. David Whitebread and Dr. Sue Bingham University of Cambridge, Habit Formation and Learning in Young Children, http://mascdn.azureedge.net/cms/the-money-advice-service-habit-formation-and-learning-in-young-children-may2013.pdf